Ιδιόφωνο
Στην ορολογία της μουσικολογίας και ειδικότερα στον κλάδο της οργανολογίας -την επιστήμη της μελέτης και ταξινόμησης των μουσικών οργάνων- ιδιόφωνα ονομάζονται τα μουσικά όργανα, η ηχοπαραγωγή των οποίων οφείλεται στην δόνηση του σώματός τους αυτού καθαυτού. Τα ιδιόφωνα είναι κατασκευασμένα συνήθως από ξύλο, μέταλλο ή πέτρα, ενώ κατά κύριο λόγο δεν διαθέτουν χορδές ή μεμβράνες. Σύμφωνα με το σύστημα Χορνμπόστελ-Σακς περί ταξινόμησης μουσικών οργάνων, τα ιδιόφωνα διαιρούνται στις εξής τέσσερις κύριες κατηγορίες:
Τα κρουστά είναι μια μεγάλη οικογένεια μουσικών οργάνων. Ονομάζονται κρουστά επειδή ο ήχος που παράγουν προκαλείται από κρούση είτε κάποιου ειδικού εξαρτήματος (σφυράκι ή μπαγκέτα) είτε του χεριού πάνω σε αυτά. Διαιρούνται σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο που τα χρησιμοποιούμε και τον καθορισμό ή όχι της τονικής τους οξύτητας: Υπάρχουν κρουστά που παράγουν κρότο (άτονα) αλλά και κρουστά που παράγουν τόνο (μουσική νότα).
- Κρουστά
Παραδείγματα: Τύμπανα, Τομ, Ταμπούρο, Κύμβαλα, Πιατίνια, Νταούλι, Ντέφι, Ξυλόφωνο, Καστανιέτα, Ντραμς.
- Νυκτά ή γλωττιδόφωνα
- Νυκτά ή γλωττιδόφωνα
Τα νυκτά ιδιόφωνα δεν πρέπει να συγχέονται με τα νυκτά έγχορδα, με τα οποία εντούτοις μοιράζονται το χαρακτηριστικό της νύξης (τσίμπημα, τράβηγμα). Παραδείγματα αυτής της ομάδας περιλαμβάνουν την γκιμπάρντ ή εβραϊκή άρπα και την αφρικανική καλίμπα.
- Τριβής
Η ηχοπαραγωγή των οργάνων της κατηγορίας αυτής οφείλεται στην τριβή του σώματός τους, η οποία και τρέπει το σώμα του οργάνου να δονείται παράγοντας ήχο. Τυπικό παράδειγμα αυτής της κατηγορίας είναι τα μουσικά ποτήρια και η πιο εξελιγμένη υάλινη αρμόνικα, ενώ δεν πρέπει να συγχέεται με την αντίστοιχη υποκατηγορία των μεμβρανόφωνων οργάνων, στα οποία δονείται μόνο η μεμβράνη. Μια ιδιαίτερη περίπτωση ιδιόφωνου τριβής ανευρίσκεται στη μουσική του 21ου αιώνα για βιμπράφωνο, όπου ο εκτελεστής ενίοτε καλείται να σύρει ένα δοξάρι στην ακμή μιας πλακέτας του οργάνου. Παρόμοιες εκτελεστικές πρακτικές απαντώνται και σε άλλες περιπτώσεις οργάνων, όπως επίσης και σε παραδοσιακά όργανα.
- Πνευστά
Τα πνευστά ιδιόφωνα αποτελούν μια μάλλον περιορισμένη κατηγορία, το μοναδικό γνωστό παράδειγμα της οποίας ανευρίσκεται στο αιολικό κλαβιέ. Η επινόησή του ανήκει στον Γερμανό Schortmann, ο οποίος περί το 1822 παρουσίασε ένα όργανο παρόμοιο με το πιάνο, όπου η παροχέτευση πεπιεσμένου αέρα έθετε σε κίνηση λεπτές ξύλινες λεπίδες. Το εν λόγω όργανο ήταν μάλλον αποτυχημένο εμπορικά, ωστόσο αναφέρεται πως διέθετε μαλακό και ατμοσφαιρικό ήχο.
- Πνευστά
Τα πνευστά ιδιόφωνα αποτελούν μια μάλλον περιορισμένη κατηγορία, το μοναδικό γνωστό παράδειγμα της οποίας ανευρίσκεται στο αιολικό κλαβιέ. Η επινόησή του ανήκει στον Γερμανό Schortmann, ο οποίος περί το 1822 παρουσίασε ένα όργανο παρόμοιο με το πιάνο, όπου η παροχέτευση πεπιεσμένου αέρα έθετε σε κίνηση λεπτές ξύλινες λεπίδες. Το εν λόγω όργανο ήταν μάλλον αποτυχημένο εμπορικά, ωστόσο αναφέρεται πως διέθετε μαλακό και ατμοσφαιρικό ήχο.
